W gry komputerowe i gry wideo grają obecnie miliony ludzi na świecie. Są one dostępne na płytach CD/DVD, na stronach internetowych, konsolach, czy w telefonach komórkowych i smartfonach. Ogromna grupa graczy to dzieci i młodzież, dla których gry są powszechną formą spędzania wolnego czasu. Grać zaczynają dzieci coraz młodsze, nierzadko już w wieku przedszkolnym.

Jeśli gry są odpowiednio dobrane do wieku i możliwości dziecka, mogą być dla niego doskonałym źródłem nauki i rozrywki. Niestety badania wskazują,że ponad połowa dzieci gra w gry nieodpowiednie do ich wieku. Wiele powszechnie dostępnych gier zawiera treści zdecydowanie nieprzeznaczone dla dzieci: sceny pokazujące przemoc, treści seksualne, zachowania przestępcze czy używanie narkotyków. Przesycone agresją i przemocą gry prowadzą do wzrostu poziomu agresji u najmłodszych graczy oraz desensytyzacji – utraty wrażliwości na realną przemoc wobec innych ludzi. Coraz częściej też dzieci i młodzież wycofują się z rzeczywistego świata zabawy i kontaktów społecznych z rodziną i rówieśnikami. Uciekają w wirtualny świat gier, zaniedbują obowiązki, jak i dotychczasowe zainteresowania.

Współcześni rodzice mają więc nowe ważne zadanie: powinni dowiedzieć się o grach komputerowych jak najwięcej, aby potrafili chronić dzieci przed negatywnymi konsekwencjami grania. Od wiedzy rodziców i ich zaangażowania zależy czy korzystanie z gier będzie dla dziecka dobrą zabawą i bezpieczną rozrywką.

Gry komputerowe – podobnie jak filmy, muzyka i książki – mają swoją typologię. Istnieje wiele gatunków gier, które możemy dzielić ze względu na różne kryteria. Najbardziej typowy podział ze względu na cel gry wyróżnia osiem głównych kategorii gier: symulacyjne strategiczne, zręcznościowe, przygodowe, fabularne, logiczne, edukacyjne oraz sportowe:

1Gry symulacyjne (symulatory): odzwierciedlają rzeczywiste zdarzenia w wirtualnym świecie, np. symulatory lotów czy jazdy samochodem. To także gry, w których mamy możliwość budowy miast (seria Sim City) lub parku rozrywki (RollerCoaster Tycoon).

2Gry strategiczne: wymagają od graczy umiejętności strategicznych, np. dowodzenia oddziałami komputerowego wojska lub zarządzania wirtualnym kapitałem przedsiębiorstwa.

3Gry zręcznościowe: bijatyki, strzelanki, shootery, składanki, gry platformowe i muzyczne. W zależności od rodzaju gry zabawa polega na zmierzeniu się w bójce z wirtualnym przeciwnikiem, strzelaniu do celu (najczęściej do wroga), wykonywaniu określonych ruchów w rytm muzyki itp. Wymagają dobrej koncentracji,sprawności i refleksu.

4Gry przygodowe: gracz kieruje poczynaniami bohatera przeżywającego jakąś historię, rozwiązując w trakcie gry zamieszczone w niej zagadki. Rozwiązanie wszystkich lub większości łamigłówek zapewnia pomyślne ukończenie gry.

5Gry fabularne: gracz wciela się w wirtualnego bohatera – rozwija jego postać w trakcie rozgrywki i porusza się w fikcyjnej rzeczywistości. Często tworzy własną postać, określając jej cechy i wygląd zewnętrzny. Komputerowe gry fabularne są osadzone tradycyjnie w świecie fantasy i science fiction. Może w nie grać jednocześnie bardzo wielu graczy wchodzących ze sobą w rozmaite interakcje.

6Gry logiczne: aby przejść dane poziomy gry, użytkownik musi rozwiązać ciąg zadań logicznych. Tradycyjne gry logiczne to szachy, brydż czy pasjans.

7Gry edukacyjne: służą poszerzeniu wiedzy gracza i są wykorzystywane w praktyce edukacyjnej.

8Gry sportowe: symulują rozgrywki sportowe, np. w piłce nożnej, boksie, golfie, koszykówce, hokeju na lodzie. Odmianą gier sportowych są wyścigi (samochodowe, rowerowe itd.).

DOBRE STRONY GIER

Gry mogą odegrać pozytywną rolę w rozwoju dziecka: kształtować zachowania społeczne i umiejętność samodzielnego myślenia. Często są ciekawe i interaktywne, z powodzeniem można je wykorzystywać do celów edukacyjnych. Dobrej jakości gry edukacyjne usprawniają umiejętność spostrzegania, doskonalą refleks i zręczność manualną, rozwijają wyobraźnię przestrzenną, uczą podejmowania decyzji. Wzbogacają też wiedzę dziecka o otaczającym je świecie i mogą kształtować pozytywne postawy. Gry strategiczne rozwijają zdolności myślenia, planowania, wykonywania kilku zadań równocześnie, analizowania i interpretowania zdarzeń, rozwiązywania problemów. Gry mogą także kształtować prospołeczne postawy dzieci, uczyć je współpracy i zachęcać do pomagania innym także w świecie rzeczywistym. W wielu grach nie ma rywalizacji, gracze muszą współpracować ze sobą, pomagać sobie oraz razem rozwiązywać problemy, aby osiągnąć wspólny cel. Dzięki grze w większym gronie dzieci uczą się pracy w zespole.

Gry strategiczne uczą logicznego myślenia, planowania, analizy, kreatywności w rozwiązywaniu problemów, łączenia wielu elementów układanki w całość. Gry zręcznościowe bądź przygodowe rozwijają w dziecku spostrzegawczość, szybkość reakcji i inteligencję przestrzenną. Tutaj warto przypomnieć, że już w 2014 roku, Gazeta Wyborcza opublikowała artykuł w którym zreferowano wyniki badań dzieci grających w gry Minecraft i Angry Birds. Szczególnie Minecraft ma silny wpływ na kompetencje matematyczne, był także najchętniej wybieraną podczas badania grą przez 6-cio i 7-latków. Okazało się, że dzieci te miały wyższy iloraz inteligencji oraz były lepsze z matematyki niż ich rówieśnicy pozbawieni kontaktu z tymi grami. Dodatkowo granie w powyższe gry sprzyjało poprawieniu koncentracji i samodzielności w podejmowaniu decyzji. Dodatkowo wiele gier rozwija także kompetencje językowe z racji tego, że są anglojęzyczne.

KIEDY GRY MOGĄ SZKODZIĆ?- Zagrożenia związane z grami online.

Gry online mogą być dla dziecka doskonałą rozrywką. Nieodpowiednie i bezrefleksyjne korzystanie z komputera i gier może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia fizycznego i psychicznego dziecka, a także ograniczać jego rozwój społeczny, poznawczy czy emocjonalny, szczególnie jeśli stanowi główną formę spędzania czasu. Dzieci nadużywające gier komputerowych mogą mieć problemy z koncentracją uwagi i myśleniem w szkole podczas lekcji. Tam ich uwaga nie jest stale pobudzana nowymi, atrakcyjnymi bodźcami jak w czasie gry. Nadmierne i zbyt długie granie w gry może też prowadzić do zaniedbywania nauki, aktywności fizycznej, kontaktów z rodziną i kolegami, rezygnacji z innych zainteresowań, a nawet do zaniedbywania czynności takich jak jedzenie czy sen. W skrajnych przypadkach może prowadzić do uzależnienia. Badania pokazują, że gry zawierające agresję i brutalną przemoc powodują wzrost poziomu agresji u graczy. Dzieci uczą się z nich wrogich zachowań wobec innych ludzi, lekceważenia ich praw oraz tego, że jedynym sposobem na rozwiązywanie problemów jest używanie siły. Stają się mniej wrażliwe na krzywdę innych i mniej chętnie niosą pomoc ofiarom przemocy. Grając w brutalne gry, wyrabiają w sobie przekonanie, że agresja i przemoc to coś powszechnego i normalnego. Pojawiają się także zmiany w sferze fizycznej: zaburzenia wzroku, trwałe wady kręgosłupa, zwiotczenie mięśni (z braku ruchu), anemia (gracz nie ma czasu na jedzenie), zaburzenie rytmów dobowych. U dzieci i młodzieży może wystąpić również tzw. padaczka ekranowa wywołana przez intensywne, szybko zmieniające się bodźce świetlne emitowane przez ekran.

Dlatego warto zdawać sobie sprawę z potencjalnych zagrożeń, jakie wiążą się z ich użytkowaniem:

  • Wiele gier online prowadzi do powstania wirtualnych społeczności i zachęca uczestników do wchodzenia na poświęcone im strony; skłania dzieci do nawiązywania kontaktów, podawania informacji o sobie, a nawet spotykania się z nieznanymi osobami w świecie rzeczywistym.

  • W części gier można kupować dodatkowe opcje czy przedmioty ułatwiające graczowi osiągnięcie lepszych wyników. Są to tzw. mikropłatności, na które dzieci wydają całkiem spore kwoty, często bez wiedzy rodziców.

  • Wśród graczy powszechne są agresywne zachowania zgodne ze stylem czy tematem obowiązującym podczas gry oraz używanie nieprzyzwoitego języka.

  • Inni gracze mogą, o ile gra na to pozwala, modyfikować elementy gry tak, że staje się ona nieodpowiednia dla młodszych dzieci. Przykładem takiego działania są edytory wyglądu postaci, w których można stworzyć roznegliżowanych bohaterów.

  • W czasie gry mogą pojawiać się reklamy lub linki, które po kliknięciu przekierowują na strony zawierające treści nieodpowiednie dla dzieci.

Jak zachować bezpieczeństwo ?– wskazówki dla rodziców:

  • Określ zasady dotyczące czasu, jaki dzieci mogą przeznaczać na gry komputerowe.

  • Zadbaj, aby dziecko nie grało codziennie, ale też nie rób tradycji z tej formy spędzania czasu. Jeśli ustalisz, że w waszym domu gra się w określone dni, np. w piątki i niedziele, dziecko przez cały tydzień będzie żyło oczekiwaniem na włączenie komputera.

  • Ustaw komputer we wspólnym pokoju, aby mieć kontrolę nad tym, ile czasu twoje dziecko poświęca na granie.

  • Zainteresuj się, w co gra dziecko i czy gra jest dla niego odpowiednia. Porozmawiaj z nim ograch, w które gra, sprawdź, czego może się z nich nauczyć.

  • Zanim kupisz swojemu dziecku grę, upewnij się, że jest odpowiednia do jego wieku. Może ci w tym pomóc system oceny gier PEGI (patrz niżej).

  • Zwróć uwagę, czy w zachowaniu twojego dziecka nie pojawiają się sygnały uzależnienia od komputera.

  • Upewnij się, że twoje dziecko z powodu grania nie zaniedbuje obowiązków domowych, szkolnych.

Jeśli twoje dziecko gra w gry internetowe:

  • Kontroluj, jakie witryny odwiedza i co tam robi.

  • Powiedz dziecku, aby nie podawało swoich danych osobowych innym graczom.

Ostrzeż dziecko przed spotkaniami z innymi graczami w realnym świecie.

Jeśli chce pójść na takie spotkanie, powinieneś mu towarzyszyć:

  • Umów się z dzieckiem, że będzie ci zgłaszało przypadki agresywnego zachowania w sieci, groźby, wulgarny język czy nieodpowiednie treści.

  • Ustal z dzieckiem, że będzie cię zawsze informowało o zaproszeniach na spotkania poza grą.

  • Interweniuj, jeśli uznasz, że gra zaczyna być niebezpieczna lub nieodpowiednia dla twojego dziecka. Przerwij kontakt z innymi graczami i zablokuj grę, jeśli jakikolwiek jej element budzi twój niepokój.

Rodzice powinni mieć wpływ na to, w co gra dziecko. Dobrze, gdy mają pewność, że dzieci korzystają z gier, które są dla nich odpowiednie i nie zawierają niewłaściwych treści. Może w tym pomóc znajomość systemu PEGI. PEGI (ang. Pan-European Game Information) to ogólnoeuropejski system oceny gier, stworzony w celu udzielenia rodzicom pomocy w podejmowaniu świadomych decyzji o zakupie gier komputerowych. System PEGI powstał w 2003 r. i jest używany w większości krajów europejskich, w tym także w Polsce. Oznacza to, że wszystkie gry w Europie są oznaczane według tego samego standardu. W ramach systemu gry oceniane są pod względem treści zawartych w grze i wieku graczy. Określa w nim, że w grze nie ma:

  • przemocy,

  • czynności seksualnych lub aluzji o charakterze seksualnym,

  • nagości,

  • wulgaryzmów,

  • hazardu,

  • popularyzacji lub zażywania narkotyków,

  • popularyzacji alkoholu lub tytoniu,

  • przerażających scen.

Jak inaczej sprawdzić, czy gra jest odpowiednia dla twojego dziecka?.

1W bazie danych PEGI ( https://pegi.info/pl ) możesz sprawdzić, jak określona gra została sklasyfikowana. Wystarczy, że wpiszesz w wyszukiwarkę jedno lub więcej słów odnoszących się do gry, o której chcesz uzyskać informacje. Baza danych PEGI zawiera wszystkie gry sklasyfikowane w systemie PEGI od czasu jego powstania, tzn. od stycznia 2003 r.

2Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawach bezpieczeństwa dzieci -  tel.: 800 100 100, strona internetowa: http://800100100.pl/ - Bezpłatna i anonimowa pomoc telefoniczna i online dla rodziców i nauczycieli, którzy potrzebują wsparcia w zakresie m.in. bezpieczeństwa online, cyberprzemocy i innych zagrożeń związanych z nowymi technologiami komunikacyjnymi.

3Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży - tel.: 116 111, strona internetowa: https://116111.pl/ - Bezpłatna infolinia dla dzieci i młodzieży prowadzona przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę (dawniej Fundacja Dzieci Niczyje), działająca codziennie w godzinach 12–22, pomoc online dostępna na: https://116111.pl/napisz/