Z pojęciem dysleksja spotykamy się w swoim życiu na co dzień, jednak na ogół myśląc o tej przypadłości, mamy mgliste pojęcie, co oznacza. Najczęściej z terminem tym spotykają się rodzice odwiedzający szkołę, rozmawiający z pedagogiem szkolnym, wychowawcą lub psychologiem.
W potocznym rozumieniu dysleksja jest schorzeniem, którego symptomami są między innymi trudności w nauce pisania i czytania u dzieci będących w normie intelektualnej, które mogą wystąpić w trakcie wdrażania standardowych metod nauczania. Po raz pierwszy pojęcie „dysleksja” pojawiło się jako przedmiot dyskusji w 1968 roku na Konferencji Neurologów. Badania wykazują, że około 12 proc. ogółu uczniów w krajach objętych powszechną edukacją cierpi z powodu tej przypadłości . Około 4% to przypadki bardzo nasilonych trudności, które można byłoby określić nazwą głębokiej dysleksji (1).
Specjaliści w zakresie neurologii definiują dysleksję jako „specyficzne problemy w uczeniu się” oraz ,,zaburzenia uczenia się” lub ,,specyficzne rozwojowe zaburzenia umiejętności szkolnych" (2).
Oznacza to, że osoba posiadająca szereg cech dyslektycznych może doświadczać w procesie poznawczym trudności w nabywaniu i wykorzystywaniu w praktyce podstawowych umiejętności ( słuchania, mówienia, czytania, pisania, rozumowania oraz liczenia).
Opisane trudności mogą, ale nie muszą koegzystować z innymi problemami rozwojowymi takimi jak wady wzroku, słuchu, upośledzenie umysłowe oraz środowiskowymi, które wynikają z takich czynników, jak nieprawidłowe metody nauczania, różnice kulturowe.
Istnieje szczególny rodzaj dysleksji- dysleksja rozwojowa. Objawia się ona trudnościami pojawiającymi się już na początku nauki szkolnej dziecka i trwającymi przez cały jej okres. Określenie „ rozwojowa” sugeruje, że dotyczy ona wczesnych faz rozwoju człowieka, nie jest zatem następstwem np. urazu, w wyniku którego osoba traci wcześniej nabyte umiejętności.
Mówiąc o dysleksji należy wspomnieć o wielu czynnikach jej towarzyszących, takich jak:
-
Dysgrafia - polega na zaburzeniu strony graficznej pisma odręcznego do takiego stopnia, w którym przestaje ono być czytelne. W niektórych przypadkach pismo może być do pewnego stopnia czytelne, jednak wychodzi poza linie, mylone są podobnie wyglądające litery ( np. b i p), zdarza się opuszczanie oraz przestawianie liter i sylab;
-
Dyspraksja – zaburzenie objawiające się nieprawidłową pracą mięśni, uniemożliwiającą skuteczne pisanie oraz poprawne trzymanie narzędzia pisarskiego;
-
Dysortografia- trudności w opanowaniu poprawnej pisowni wyrazów oraz odstępstwa w prawidłowym zapisie wyrazów, Powoduje to liczne błędy ortograficzne w pisanym tekście, pomimo że osoba pisząca zna zasady pisowni;
Osoby doświadczające dysleksji cechuje ponadto szereg innych cech, jakie jej towarzyszą.
U dzieci z dysleksją występować może m. in.:
-
brak odróżniania dźwięków ;
-
brak odróżniania ani kształtów;
-
nie dostrzeganie różnicy w zapisie cyfr i liter ( uczeń popełnia dużo błędów ortograficznych w jednym zdaniu);
-
obniżona samoocena ( jest to następstwo trudności, jakie dziecko napotyka w procesie uczenia się, a co za tym idzie- słabych ocen);
W życiu dorosłym objawia się to także dodatkowo:
-
kłopotami w rozumieniu żartów, dowcipów;
-
problemami z błyskawicznym rozróżnieniem strony lewej od prawej (ważnym m. in. w trakcie nauki jazdy samochodem);
-
kłopoty w szybkich obliczeniach (np. długości, objętości, walut itp.);
-
kłopoty w przyswajaniu nowego materiału ( np. nowych umiejętności potrzebnych w dotychczasowej pracy);
Wyróżnia się także dysleksję typu: wzrokowego, słuchowego, mieszanego oraz integracyjną (3):
-
Dysleksja wzrokowa- to zaburzenia dotyczące percepcji wzrokowej i przestrzennej;
-
Dysleksja typu słuchowego- powiązana jest z zakłóceniami percepcji słuchowej ale także funkcji językowych;
-
Dysleksja integracyjna- wskazuje tylko na kłopoty związane z zaburzeniami koordynacji;
-
Dysleksja typu mieszanego- dotyczy trudności w związku z jednoczesnym występowaniem zakłóceń percepcji wzrokowej, słuchowej i przestrzennej;
Należy pamiętać, że aby rozpoznać i potwierdzić dysleksję u dziecka, nie można bazować jedynie na obserwacji niektórych zachowań - należy poddać dziecko badaniom w poradni, co w przypadku potwierdzenia wystąpienia dysleksji powinno skutkować fachową, dobraną do wieku oraz innych czynników terapią.
Brak wczesnego wykrycia zaburzeń i fachowej diagnozy może skutkować nawarstwiającymi się problemami w życiu dorosłym. Dyslektycy często czują się gorsi od pozostałych i znacznie częściej popadają w kompleksy. Na etapie szkolnym dzieci z dysleksją mają problemy z nauką, potocznie określa się je jako dzieci „trudne”, nieuważne. Popełnianie przez nich błędów sprawia dodatkowo, że oceniane są gorzej od rówieśników (zwłaszcza z języków).
W dorosłym życiu opisane symptomy mogą spowodować, że kompetencje zawodowe będą niskie, natomiast w niektórych przypadkach może to spowodować zahamowanie kariery zawodowej lub jej zatrzymanie. Ponadto dla dyslektyków z racji ich przypadłości niektóre ścieżki zawodowe zostają utrudnione, niektóre zawody okazują się niemożliwe do podjęcia ( np. tłumacz przysięgły czy copywriter).
W rezultacie tego może pojawić się depresja, bezsilność (przy jednoczesnych próbach podejmowania pewnych działalności), czy poczucie braku kontroli nad własnym życiem.
Bibliografia:
1. Polskie Towarzystwo Dysleksji http://www.ptd.edu.pl/cotojest.html dostęp z dnia: 20. 05. 2022
2. M. Bogdanowicz i G. Krasowicz-Kupis, Czytanie i pisanie jako formy komunikacji językowej, [w:] Podstawy neurologopedii: podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, E. Szeląg i G. Jastrzębowska, Opole 2005, s. 996.
3. Por. M. Bogdanowicz, G. Krasowicz-Kupis, dz. cyt., s. 987. H. Spionek, Psychologia dysleksji, Warszawa 2008, s. 100-103.